HomeBích Hà: Vài nét về nghệ thuật tả cảnh trong truyện Kiều (TP. Huế)
Thứ Ba, 15 tháng 10, 2019
Truyện
Kiều là kiệt tác của thi hào dân tộc Nguyễn Du, là một công trình nghệ thuật
bằng thơ lục bát được ngòi bút thiên tài Nguyễn Du miêu tả qua hình thái ngôn
ngữ nghệ thuật. Tả cảnh ngụ tình đặc sắc với những vần thơ buồn thương mênh
mang chứa chan tinh thần nhân đạo cao cả. Thúy Kiều – Kim Trọng “ Người quốc
sắc, kẻ thiên tài”. Có thể coi là một thiên diễm tình để lại trong lòng người
đọc ấn tượng khó phai cũng như lòng xót xa trước một kiếp hồng nhan bạc mệnh.
Tác giả Bích Hà
Bút danh Bích Hà
Tên đầy đủ: Hoàng Thị Bích Hà
Sinh năm Quý Mão
Cử nhân Ngữ văn ĐHSP Huế
Nghề nghiệp: Dạy học, viết văn và làm thơ tự do.
Sinh sống tại Thành phố Huế
Email: habich1963@gmail.com
_____
BÍCH HÀ: VÀI NÉT VỀ NGHỆ THUẬT TẢ CẢNH TRONG TRUYỆN KIỀU
***
Truyện
Kiều là kiệt tác của thi hào dân tộc Nguyễn Du, là một công trình nghệ thuật
bằng thơ lục bát được ngòi bút thiên tài Nguyễn Du miêu tả qua hình thái ngôn
ngữ nghệ thuật. Tả cảnh ngụ tình đặc sắc với những vần thơ buồn thương mênh
mang chứa chan tinh thần nhân đạo cao cả. Thúy Kiều – Kim Trọng “Người quốc
sắc, kẻ thiên tài”. Có thể coi là một thiên diễm tình để lại trong lòng người
đọc ấn tượng khó phai cũng như lòng xót xa trước một kiếp hồng nhan bạc mệnh.
Thiên
nhiên đi vào truyện Kiều thật là diễm lệ. Cảnh vật đã làm nền để thi nhân gửi
gắm nỗi niềm, tâm trạng của nhân vật. Nhiều câu thơ tả cảnh đặc sắc lung linh và
diễm tuyệt!
Những vần thơ Kim- Kiều gặp nhau là
những vần thơ đẹp mãi xanh tươi và tỏa ngát hương sắc trong lòng người đọc.
Vẻ đẹp của mối tình đầu. Nguyễn Du
đã thể hiện một bút pháp nghệ thuật đặc sắc về tả cảnh, tả tình. Mở đầu khúc nhạc
lòng của tình yêu, ở đâu đó, tiếng nhạc vàng vọng lại làm rung động và xuyến
xao lòng người.
Dùng dằng nửa ở nửa về,
Nhạc vàng đâu đã tiếng nghe gần gần.
Cảnh sắc không thể tuyệt vời hơn khi lòng
người đang vui!
“Dưới cầu nước chảy trong veo
Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha”
“Dưới
cầu” dòng nước “trong veo” ta hình dung nước trong xanh có thể nhìn thấy đáy.
Bên cầu là những cành liễu rủ bóng chiều thướt tha và duyên dáng. Hình ảnh
chiếc cầu nhỏ xinh trên dòng nước trong veo lững lờ trôi, và những cây liễu rủ
bóng xuống mặt nước không phải là chưa có mặt trong thi ca cổ điển nhưng dưới
ngòi bút thần tình của đại thi hào Nguyễn Du thì những hình ảnh quen thuộc gần
gũi hàng ngày trở nên gợi cảm và thú vị biết bao! Chẳng khác nào một bức tranh
thủy mặc. Những thi liệu như chiếc cầu nhỏ, dòng nước trong veo sẽ là chứng nhân
cho một tình yêu Kim Kiều mới chớm nở. “Cái thuở ban đầu lưu luyến ấy”. Đó là
buổi chiều tà thanh minh mà “Hai Kiều e lệ nép vào dưới hoa” đã làm cho chàng
Kim Trọng “Chập chờn cơn tỉnh cơn mê” Cuộc chia tay không hẹn ước mà đằm thắm
nghĩa tình” (Thế Lữ)
“Bóng tà như giục cơn buồn
Khách đà lên ngựa người còn ghé theo”
Bởi
vì “Tình trong như đã mặt ngoài còn e” rất tế nhị, thanh tao. Một mối tình mới
chớm của đôi “trai tài gái sắc” mà sắc ở đây là “Sắc đành đòi một tài đành họa
hai”. Cuộc chia tay trong lễ hội đạp thanh sẽ là một dấu ấn đặc biệt dự cảm cho
một mối tình say đắm thiết tha. Cảm xúc nghệ thuật được nâng cao qua bút pháp tả
cảnh ngụ tình điêu luyện bậc thầy của thiên tài Nguyễn Du.
Đôi
khi chỉ hai câu thơ thôi mà gói gọn có đủ cả phong hoa tuyết nguyệt:
“Đôi
phen gió tựa hoa kề
Nửa rèm tuyết ngậm bốn bề trăng thâu”
Nỗi
buồn dằng dặc thê lương đi qua cả bốn mùa chỉ trong hai câu thơ:
“Sen tàn cúc lại nở hoa
Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân”
Khi
tả về mùa xuân:
“Cỏ non xanh rợn chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
Tả
mùa hè Nguyễn Du chọn lọc hai hình ảnh rất đẹp rất đặc trưng: Hoa lựu và tiếng
chim quyên:
“Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông”
Mùa
thu với màu xanh của bầu trời mùa thu xanh trong như màu nước và sắc vàng của lá
câu làm nên vẻ đẹp rực rỡ sáng trong của
mùa thu.
“Long
lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng”
Nguyễn
Du cũng kế thừa rất sáng tạo những hình ảnh có trong thi ca Trung Hoa và đã Việt
hóa. Để chúng đi vào thơ đậm đà bản sắc dân tộc có phần cổ kính mà không kém phần
sang trọng và trang nhã:
“Hoa đào năm ngoái còn cười gió
đông”
Những
cảnh vật quen thân gần gũi trong đời sống hàng ngày như: “Lối mòn cỏ nhợt màu
sương”, “Lơ thơ tơ liễu buông mành” nhưng khi được thi nhân đưa vào thơ chúng đều
có hồn là nơi để bày tỏ, để gởi gắm, chuyển tải niềm vui, nỗi buồn tâm trạng
của nhân vật. Vầng trăng cũng đã đi vào ca dao dân ca từ cả ngàn năm trước
nhưng khi được kế thừa thi liệu truyền thống đó Nguyễn Du đưa vào truyện Kiều
đều là những thi liệu đặc biệt để biểu đạt cảm xúc chính xác không thừa, không
thiếu, sinh động và gợi cảm.
Ví
dụ khi nói về cảnh biệt ly
“Vầng trăng ai xẻ làm đôi
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm đường”
Một
sự nhìn nhận của thi hào về cảnh vật thật tinh tế. Khi cho chúng hóa thân vào
tâm trạng của nhân vật để nói thay cho nỗi niềm của nhân vật trước cảnh ngộ thể
hiện qua câu thơ:
“Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”
Vâng
đúng vậy! Một câu thơ mang tính tổng kết không thể đầy đủ chính xác hơn!
Góc
nhìn của thi nhân rất tinh tế và sâu sắc nên cảnh vật thiên nhiên đi vào truyện
Kiều một cách tự nhiên và có hồn vừa là ngoại cảnh vừa là tâm cảnh. Nó vừa làm
cái nền cho những vần thơ để chuyển tải cảm xúc, làm lay động con tim bao thế
hệ độc giả trong và ngoài nước. Tám câu thơ tả cảnh trước lầu Ngưng Bích là những
vần thơ tả cảnh thiên nhiên đó là phép ẩn dụ về tâm trạng và phép hoán dụ số
kiếp tài sắc mà bạc mệnh:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Những câu thơ tả Kiều ở lầu Ngưng Bích là những vần thơ có sức ám ảnh
nhất của đoạn trích, diễn tả “nỗi lòng tê tái” của Kiều trong những ngày bắt
đầu của kiếp đoạn trường.
Với trái tim đa cảm của một ngòi bút thiên tài Nguyễn Du, thiên nhiên
cũng là một nhân vật trữ tình được tác giả đặt cho một tình yêu sâu sắc và nồng
hậu. Vì thế ông nắm bắt cái thần, cái cốt lõi tiêu biểu của cảnh vật để chọn
lọc đưa vào thơ đúng lúc, chính xác không thừa và không thiếu. Đó là thuộc về
biệt tài của thi hào Nguyễn Du.
Thơ tả cảnh ngụ tình trong truyện Kiều là những vần thơ tuyệt bút. Đôi
khi chỉ vài nét phác họa, bức tranh thiên nhiên hiện ra hữu tình, lung linh huyền
diệu hấp dẫn vô cùng. Nó phản ảnh một tài năng nghệ thuật điêu luyện bậc thầy
trong nền văn học nước nhà.
“Nguyễn Du viết Kiều đất nước hoá
thành văn”
(Chế Lan Viên)
Nhà nghiên cứu Phạm Quỳng từng khẳng định: “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn”.
Thơ tả cảnh thiên nhiên trong truyện kiều đẹp như những viên ngọc quý
làm cho người đọc tâm hồn rộng mở. Người đọc thêm yêu cảnh sắc thiên nhiên,
thêm yêu vẻ đẹp, sự phong phú của Tiếng Việt.
Nhiều thế kỉ qua, Truyện Kiều đã là món ăn tinh thần không thể thiếu với
mỗi người dân Việt Nam. Bởi vì những vần thơ tuyệt tác trong truyện Kiều có sức
hấp dẫn lôi cuốn diệu kì. Nó đã trở thành sách gối đầu giường của nhiều hệ bạn
đọc và tin rằng sẽ còn mãi với thời gian.
Thành phố Huế, ngày 15/9/2018 - Hoàng Thị Bích Hà
(Bài đã in trong tác phẩm “CỦA TIN GỌI MỘT CHÚT NÀY…” của chi hội Kiều
học Việt nam tại Huế, tập 2 –trang 14-20, NXB Thuận Hóa Huế tháng 11 năm 2018.
Và in trong tác phẩm BÌNH LUẬN VĂN HỌC của tác giả Hoàng Thị Bích Hà, NXB Thuận
Hóa tháng 6/ 2019)
Hoàng Thị Bích Hà
Hoàng Thị Bích Hà
© Tác giả giữ bản quyền.
. Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gởi từ TP.Huế ngày 15/10/2019
Xin Vui Lòng Ghi Rõ nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
_______________________________________________
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét