Home
» Lý luận phê bình
» Phạm Khang: Những phiên bản cảnh báo và phản tỉnh trong truyện ngắn của Vũ Duy Hòa
Phạm Khang: Những phiên bản cảnh báo và phản tỉnh trong truyện ngắn của Vũ Duy Hòa
Thứ Sáu, 22 tháng 4, 2016
Chúng
ta đang sống trong một thế giới mở, kết nối, hội nhập theo đúng nghĩa xét từ
góc độ văn hóa, kinh tế…lẫn các trào lưu tư tưởng của văn hóa đa sắc toàn cầu.
Thomas L. Friedman trong cuốn sách ăn khách vào hàng thượng thặng “Thế giới
phẳng” với ý đồ và tham vọng tóm lược lịch sử thế giới thế kỷ XXI cho rằng:
“Toàn cầu hóa 3.0 thực chất đang ở vào giai đoạn tăng tốc, nó làm cho thế giới
chuyển từ cỡ nhỏ xuống cỡ siêu nhỏ và đồng thời san phẳng thế giới.
Tác giả Nhà thơ Phạm Khang
Họ tên thật Phạm Xuân Khang
Hội viên Hội VHNT Thanh Hóa.
đã xuất bản 9 tập thơ, 4 tiểu thuyêt, 1 tập ký sự.
Học văn tại Nga. Dịch giả văn học thế giới.
ĐT: 0122.220.69.89
Email: phamkhangnhavan@gmail.com
Chúng
ta đang sống trong một thế giới mở, kết nối, hội nhập theo đúng nghĩa xét từ
góc độ văn hóa, kinh tế…lẫn các trào lưu tư tưởng của văn hóa đa sắc toàn cầu.
Thomas L. Friedman trong cuốn sách ăn khách vào hàng thượng thặng “Thế giới
phẳng” với ý đồ và tham vọng tóm lược lịch sử thế giới thế kỷ XXI cho rằng:
“Toàn cầu hóa 3.0 thực chất đang ở vào giai đoạn tăng tốc, nó làm cho thế giới
chuyển từ cỡ nhỏ xuống cỡ siêu nhỏ và đồng thời san phẳng thế giới. Chúng ta
đang sống trong một thế giới phẳng!”. Sẽ là không ăn nhập một tí nào nếu như
chúng ta lại luận tội về thế giới phẳng ấy, đem gán cái toàn cầu hóa 3.0 kia
vào một tác phẩm văn chương; ở đây là các truyện ngắn trong một tập truyện có
nhan đề: “Chuyện cũ kể lại” của Vũ Duy Hòa. Có vẻ như không có gì là ghê gớm và
có ý chào hàng ở cuốn sách này, bởi nói như người xưa đó chỉ là chuyện cũ, tác
giả chỉ nhẩn nha kể lại với độc giả mà thôi. Nhưng nói gì thì nói tôi không thể
dửng dưng được với cuốn sách này, những chuyện cũ kể lại lan man trong một sự
ám ảnh lôi cuốn bằng kết cấu của thể loại truyện ngắn.
Người
ta sống bằng những phiên bản thường không được định trước. Lúc là cái bóng của
quá khứ, lúc lại là hiện hữu của thực tại, lúc lại là cái ảo của tương lai.
Thật không thể ngờ được rằng truyện ngắn của Vũ Duy Hòa đa phần nhập thân cho
những cảnh báo và phản tỉnh đối với con người trước những biến đổi có tính khốc
liệt của cuộc thế, trước những rạn vỡ của nhân tính, cùng sự thao thiết vẫy gọi
hướng tới một đời sống tốt đẹp, nhân ái, bao dung. Một thế giới có tính người.
Một thế giới sạch.
Người
viết chắc cũng rất đau lòng, căm giận, thương hại cho những mẫu người như Son,
Đa (Đại gia); bà Tam, ông Tư, tên Hán (Cồng bà); các nhân vật trong các truyện
ngắn“Biến sắc”, “Ảo mộng vàng đen”…là hiện thân cho loại người tham lam, tàn
độc, thủ đoạn, biến chất, cơ hội…Đó phải chăng là mặt trái không hoàn thiện của
kinh tế thị trường, là cái không hoàn hảo mang khuôn mặt tội lỗi của thế giới
phẳng toàn cầu hóa 3.0. Truyện ngắn “Oan gia” gợi lên sự nhức nhối đau đớn
trong cuộc đấu không cân sức của sự đố kị, ganh ghét, lạc hậu, bảo thủ nơi lớp
người làm ăn theo kiểu quan liêu bao cấp với lớp người mới; năng động và sáng
tạo. Cái kết không ngờ là sự trả giá quá đắt khi mà họ đã mất lòng tin của
nhau. Cái thiện, cái chân chính đã thắng nhưng mà thắng trong nước mắt. Đó là
bi kịch của đời sống, sự cảnh báo ở đây là cần thiết, là đắc dụng của nghệ
thuật.
Truyện
ngắn của Vũ Duy Hòa mắc bệnh khó chữa là đa mang phận người, phận đời. Cái tâm
của người viết luôn bị thôi thúc tới mức bị ám ảnh bởi phận người, phận đời. Mà
đời thì bao la lắm, lại nhiều khúc quanh co nhiều chuyện không thể nói ra hết
được. Đến bậc đại trí đại nhân như Phật Thích Ca còn nói: “Người ta ở đời, gặp
phải kẻ xử với mình một cách ngang ngược, thì nên coi mình đi trong bụi rậm,
vướng phải gai chỉ nên thong thả đứng lại, gỡ dần ra mà thôi. Gai góc kia có
biết gì mà đáng giận. Xử được như thế thì tâm mình không phiền não mà bao nhiêu
nỗi oán hận cũng tiêu tan.” Truyện “Nước mắt chảy xuôi” là câu chuyện cảm động
của lòng tốt. Nhân vật Bân vụt sáng trong lối hành xử, ứng xử...làm người đọc
có cơ hội thở phào khi được an ủi rằng xã hội này còn có rất nhiều người tốt,
ngược với thói vô cảm, dửng dưng trước cái ác, cái xấu của bao người. Cái chết
tức tửi của bà Thê trong “Ước nguyện của bà” phản tỉnh về sự vô tâm của lối
sống thiếu trách nhiệm và lười nhác của cháu con; rằng con người tự bản thân
phải biết vươn lên làm chủ cuộc sống, ăn ở có nghĩa có tình, không vô ơn với
bậc sinh thành đã một đời nuôi chúng nên người. Ước nguyện của bà Thê bỗng dưng trở thành hư ảo; hư ảo trong hình
hài khi bà còn sống, hư ảo ngay cả trong cái chết của bà. “Nghiệp chướng” có
motip của Vọng Phu, câu chuyện thương tâm của huyền thoại đá. Truyện có lối dẫn
bất ngờ đến khó tin, nhưng đó là sự phũ phàng trêu chọc không phải lúc của cõi
đời cát bụi. Nó hiện lên nhân văn và đau khổ đến không ngờ trong thời hậu
chiến. Vợ chồng Tư – Năm là biểu tượng của nước mắt và cay đắng; khi nhận ra
trái ngang thì họ đã mất tất cả! Truyện cảnh báo về những bi kịch trong hôn
nhân không rõ cội nguồn, là tiếng nấc không mang dấu ấn thời đại nhưng rất dễ
làm chúng ta phải động lòng, thương cảm. Số phận con người còn hiện rõ hơn
trong các truyện “Kiếp phận”, “Hoa rừng nở vội”…Con người sẽ ra sao khi quá khứ
của họ bị người khác đánh cắp, lợi dụng, thậm chí bán mua. Những truyện ngắn
này cho ta thấy một khi lương tâm được đánh thức nó sẽ rên rỉ và gào thét lên
như thế nào với mục đích duy nhất là mong được người khác tha thứ. Giá trị của
cuộc sống luôn phải là một đời sống có thật, được tôn trọng và trong sạch. Vị
giám đốc hợm hĩnh, kiêu căng, hách dịch trong “Lời sám hối muộn màng” là bài
học đích đáng cho những kẻ quay lưng lại với đồng đội, với quá khứ, với chính
lương tâm làm người của mình.
Dấu
ấn chiến tranh là đề tài mà Vũ Duy Hòa không thể cầm lòng. Đúng thôi, tác giả
cũng từng là một người lính cầm súng chiến đấu ở chiến trường thời chống Mỹ -
Ngụy. Viết về chiến tranh Vũ Duy Hòa không viết về những trận chiến, ít có đạn
bom, máu chảy, đầu rơi. Anh viết về cái kết có hậu đầy tính người qua những vết
thương lòng nơi con người thời hậu chiến. Thì ra chiến tranh không hoàn toàn
chỉ là chết chóc, ngược lại nó còn là cơ hội, là điểm nhấn cho tình yêu và đức
hy sinh bình dị của con người lên ngôi. Họ là những con người đáng kính, là anh
hùng vô danh khi tình yêu của họ dành cho nhau không mảy may một chút lụy
phiền. Vô tư trong cuộc sống, dũng cảm trong chiến đấu, yêu nhau thật thủy
chung, son sắt. Truyện “Ước hẹn không lời” là lời tri ân với quá khứ, người ta
khóc cho nó, và tự hào cũng vì nó. Nhân vật Thủy là một bài ca đẹp, một bông
hoa đẹp của tình người, tình yêu trong chiến tranh. “Chiếc khăn rằn” lại đưa
chúng ta về với một không gian khác, thời khắc khác. Ông Cung nhận ra đứa con
của mình để lại trong chiến trường là sự thao thức có trách nhiệm của những
người còn sống đối với người đã khuất, là cảm thán khôn nguôi về tình yêu và
đức hy sinh của người yêu đối với mình. Đó là món quà vĩ đại khi mà tình yêu đã
chiến thắng được đạn bom và chết chóc: “Rưng rưng trước ngôi mộ cũ xưa, ông
Cung quàng chiếc khăn rằn rồi thầm thì: Thưa má, con đã trở về viếng má. Trên
trời cao linh thiêng má tha thứ cho con, con có tội với má, có tội với em
Thắm…Gió lay nhẹ làn khói mỏng từ nắm nhang trên mộ vấn vít bay lên không gian
thăm thẳm. Ông Cung như thấy thấp thoáng bóng áo bà ba và chiếc khăn rằn quấn
trên đầu của má đang chèo ghe chở ông băng qua lửa đạn trên dòng kênh ngày
nào.”
Cảnh báo và phản tỉnh là thiên chức của văn
học. Văn học có cái đặc ân là đem tới cho người đọc một đời sống khác, cái đời
sống vừa cũ lại vừa mới, được tái tạo và được nâng lên một tầm cao mới, một tâm
thế mới. Đó là lúc văn học vượt qua được cái đời sống bình thường để hóa thân
thành tư tưởng, có giá trị dẫn dắt lương tri và thời đại. Vũ Duy Hòa đã có bước
đi mạnh dạn, khi xả thân vào cái ma trận bát quái đồ của xung lực và thách thức
của truyện ngắn trong “Chuyện cũ kể lại”. Có lúc tôi tưởng anh rất dễ buông
xuôi, bất lực. Nhưng thật may, bây giờ thì tôi đã có cái để nói trong bài viết
nhỏ này. Xin được gọi đó là một “chiến tích”. Một “chiến tích” văn xuôi đọc
được hẳn hoi. Không phải truyện nào cũng hay cả, có truyện còn non, sượng, lối
viết vẫn theo lối cổ điển, nhiều nhân vật lớp lang, áo mũ đến giọng điệu còn sơ
sài…thôi thì được đến đâu là quý, là nâng niu đến đấy. Viết văn nhiều khi như
đi cày ruộng là thế!
Làm
văn thì phải phiêu lưu, mạo hiểm. Lá gan của nhà văn nhiều khi phải to như núi,
tâm thì phải như biển rộng sông dài may ra mới chạm vào được cái sướng, cái
buồn nhân thế. “Chuyện cũ kể lại” nói ngoa ra cũng được xem là một cuộc phiêu
lưu, có điều đó là cuộc phiêu lưu đáng trân trọng. Xin có lời tri ngộ với anh
qua tập truyện ngắn đầu tay xuất bản đầu năm Bính Thân này.
Mùa xuân 2016
© Tác giả giữ bản quyền.
. Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gởi từ Thanh Hóa ngày 22/04/2016
Xin Vui Lòng Ghi Rõ nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét